Ung thư là một trong những căn bệnh nguy hiểm hàng đầu hiện nay, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy rằng phần lớn các trường hợp ung thư có thể được phòng ngừa thông qua lối sống lành mạnh và những thay đổi tích cực hằng ngày. Dưới đây là Cách tránh xa ung thư đơn giản, thiết thực giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe và giảm thiểu nguy cơ mắc ung thư. Cùng Kyhainam khám phá kỹ hơn nhé!
Những nguyên nhân chính khiến số lượng người mắc ung thư tăng cao
Ung thư đang ngày càng trở thành gánh nặng lớn đối với sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây ung thư là yếu tố then chốt để nâng cao ý thức phòng ngừa và thay đổi lối sống tích cực hơn. Theo các chuyên gia y tế, ung thư không chỉ bắt nguồn từ một nguyên nhân duy nhất mà thường là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa nhiều yếu tố nguy cơ. Tùy vào từng loại ung thư, nguyên nhân có thể khác nhau, nhưng nhìn chung có thể chia thành ba nhóm tác nhân chính: vật lý, hóa học và sinh học, cùng với các yếu tố nguy cơ phổ biến như tuổi tác, di truyền và lối sống.
Nhóm tác nhân vật lý
Đây là những yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng trực tiếp đến cơ thể con người và gây tổn thương DNA – từ đó kích hoạt sự phát triển của tế bào ung thư.
Bức xạ ion hóa
Xuất hiện từ các nguồn tự nhiên như khí radon, tia vũ trụ, hoặc từ các nguồn nhân tạo như máy X-quang, thiết bị y tế và công nghiệp. Mặc dù chỉ chiếm khoảng 2–3% nguyên nhân gây ung thư, bức xạ ion hóa vẫn là yếu tố đáng lưu ý, đặc biệt là trong các bệnh như ung thư tuyến giáp, ung thư phổi và ung thư máu (bạch cầu).
Bức xạ cực tím (UV)
Là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra ung thư da, đặc biệt là các loại như ung thư tế bào vảy, tế bào đáy và u hắc tố ác tính. Những người thường xuyên tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, chẳng hạn như nông dân, công nhân ngoài trời hoặc người sống ở vùng nhiệt đới, có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn, đặc biệt là ở người có làn da sáng.
Nhóm tác nhân hóa học
Các yếu tố hóa học trong môi trường sống và làm việc là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm gia tăng số lượng ca mắc ung thư hiện nay.
Thuốc lá
Đây là nguyên nhân lớn nhất gây ung thư và tử vong do ung thư có thể phòng ngừa được. Khoảng 90% các ca ung thư phổi có liên quan đến việc hút thuốc, bao gồm cả hút chủ động và hút thuốc thụ động. Ngoài ra, thuốc lá còn gây ra nhiều loại ung thư khác như: ung thư vòm họng, thanh quản, thực quản, gan, dạ dày và bàng quang.
Dinh dưỡng không hợp lý
Chế độ ăn uống chiếm khoảng 35% nguyên nhân gây ung thư. Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, thịt đỏ, thực phẩm nhiễm nấm mốc (chứa aflatoxin), cũng như ăn ít rau xanh và chất xơ là các yếu tố nguy cơ chính. Những loại ung thư thường liên quan đến dinh dưỡng kém bao gồm: ung thư gan, dạ dày, thực quản, đại trực tràng và ung thư vú.
Tiếp xúc nghề nghiệp
Những người làm việc trong môi trường độc hại như nhà máy hóa chất, khu công nghiệp, khai khoáng hoặc y tế có nguy cơ cao hơn mắc các bệnh ung thư do tiếp xúc với các chất gây ung thư như amiăng, benzene, arsenic và dung môi hữu cơ.
Nhóm tác nhân sinh học
Một số loại virus, vi khuẩn và ký sinh trùng có thể tác động trực tiếp đến tế bào, làm biến đổi vật chất di truyền và dẫn đến ung thư.
Virus sinh ung thư
- Virus Epstein-Barr (EBV): Liên quan đến ung thư vòm họng và một số bệnh lý lympho ác tính.
- Virus viêm gan B (HBV) và viêm gan C (HCV): Là nguyên nhân chính gây ung thư gan, đặc biệt phổ biến ở các quốc gia châu Á.
- Virus HPV (Human Papillomavirus): Liên quan đến ung thư cổ tử cung, âm hộ, hậu môn và hầu họng.
- Virus HTLV-1: Gây ra một số loại bệnh bạch cầu/lympho tế bào T.
Ký sinh trùng
- Sán máng (Schistosoma haematobium): Có liên quan đến ung thư bàng quang, phổ biến ở các vùng nhiệt đới và châu Phi.
- Một số loại ký sinh trùng khác cũng được cho là có thể góp phần vào quá trình phát triển ung thư, đặc biệt là khi gây viêm nhiễm kéo dài.
Các yếu tố nguy cơ khác
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc ung thư thường tăng lên theo độ tuổi do sự tích tụ lâu dài của các đột biến trong tế bào. Ngoài ra, hệ miễn dịch cũng suy yếu dần, khiến cơ thể khó phát hiện và tiêu diệt các tế bào bất thường.
- Di truyền: Một số người sinh ra đã mang đột biến gen có khả năng làm tăng nguy cơ mắc ung thư. Ví dụ, gen BRCA1 và BRCA2 liên quan đến ung thư vú và ung thư buồng trứng. Tuy nhiên, yếu tố di truyền chỉ chiếm khoảng 5-10% tổng số ca ung thư.
- Lối sống hiện đại: Lười vận động, thức khuya, thường xuyên căng thẳng, sử dụng rượu bia và thực phẩm không an toàn… cũng góp phần làm gia tăng nguy cơ mắc ung thư trong xã hội hiện đại.
Tổng hợp 20 cách tránh xa ung thư hiệu quả
Ung thư là căn bệnh đáng sợ, nhưng phần lớn các yếu tố nguy cơ đều có thể kiểm soát được thông qua lối sống lành mạnh và một số thói quen đơn giản mỗi ngày. Dưới đây là 20 cách đã được nghiên cứu và chứng minh giúp bạn chủ động phòng tránh ung thư từ sớm:
Cho con bú
Việc cho con bú ít nhất 6 tháng giúp làm giảm tới 7% nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư buồng trứng ở phụ nữ. Đặc biệt, phụ nữ khi mang thai trải qua ốm nghén thường sản sinh ra loại hormone có khả năng ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư.
Sử dụng thuốc tránh thai một cách hợp lý
Dùng thuốc tránh thai trong thời gian ngắn có thể giúp giảm nguy cơ ung thư buồng trứng đến 20% và hiệu quả bảo vệ kéo dài đến 30 năm sau khi ngừng sử dụng. Tuy nhiên, nếu dùng quá 8 năm thì lợi ích có thể bị đảo ngược, do đó cần sử dụng có kiểm soát và theo chỉ định bác sĩ.
Đừng quên kem chống nắng
Không chỉ khi đi biển, mà cả lúc đi bộ, chạy bộ hay làm việc ngoài trời, bạn cũng nên thoa kem chống nắng để giảm nguy cơ ung thư da. Khoảng 44% người tập thể dục ngoài trời quên thoa kem, khiến làn da dễ bị tổn thương bởi tia cực tím.
Điện thoại di động: sử dụng thông minh
Trong 10 năm đầu sử dụng, điện thoại di động chưa có bằng chứng gây ung thư. Tuy nhiên, nên hạn chế cho trẻ nhỏ sử dụng, vì bộ não đang phát triển của trẻ dễ bị ảnh hưởng hơn với sóng điện từ trong thời gian dài.
Ăn trứng hợp lý
Phụ nữ ăn khoảng 6 quả trứng mỗi tuần có thể giảm tới 40% nguy cơ ung thư vú nhờ vào chất sphingolipid – một hợp chất tự nhiên giúp ngăn chặn sự phát triển bất thường của tế bào.
Tránh xa khói thuốc
Hút thuốc lá thụ động làm tăng 20–30% nguy cơ ung thư phổi dù bạn không trực tiếp hút thuốc. Vì vậy, hãy giữ cho không gian sống của bạn không có khói thuốc.
Giữ cân nặng hợp lý
Béo phì được coi là “sát thủ thầm lặng” thứ hai sau thuốc lá. Mỡ thừa làm tăng nguy cơ mắc 6 loại ung thư, trong đó có ung thư vú, ruột và gan.
Uống sữa đúng cách
Một ly sữa ít béo mỗi ngày có thể giảm tới 40% nguy cơ ung thư buồng trứng. Tuy nhiên, tiêu thụ quá 2 ly/ngày lại có thể tăng nguy cơ, vì vậy hãy uống điều độ.
Quan hệ tình dục an toàn
Virus HPV là thủ phạm không chỉ của ung thư cổ tử cung, mà còn gây ung thư vòm họng qua đường quan hệ bằng miệng. Sử dụng biện pháp bảo vệ là cách tốt nhất để phòng tránh.
Tập thể dục đều đặn
Chạy bộ, bơi lội hay các bài tập cardio có thể giảm rõ rệt nguy cơ ung thư vú, đặc biệt nếu bạn tập ít nhất 5 giờ mỗi tuần. Tập thể dục giúp kiểm soát hormone và tăng cường hệ miễn dịch.
Hạn chế rượu bia
Một ly bia mỗi ngày có thể tăng 10% nguy cơ ung thư ruột. Phụ nữ uống rượu thường xuyên cũng dễ mắc ung thư vú hơn. Rượu còn gây hại cho gan, làm giảm khả năng đào thải độc tố của cơ thể.
Nói không với giường sưởi nắng
Đèn chiếu UV trong giường sưởi nắng phát ra tia tử ngoại độc hại, làm tăng đáng kể nguy cơ ung thư da, đặc biệt ở người dùng thường xuyên.
Giảm tiêu thụ thịt đỏ
Thịt đỏ tạo ra các hợp chất gây tổn hại DNA và tăng nguy cơ ung thư ruột. Phụ nữ ăn thịt đỏ hơn 3 lần/tuần, đặc biệt sau mãn kinh, cũng có tỷ lệ mắc ung thư vú cao hơn.
Giữ tinh thần thoải mái
Lo âu, căng thẳng kéo dài có thể làm tăng 50% nguy cơ tử vong sớm, đồng thời làm rối loạn hormone, suy giảm miễn dịch và thúc đẩy sự phát triển của tế bào ung thư, đặc biệt ở phụ nữ.
Tránh thực phẩm chế biến sẵn
Xúc xích, thịt xông khói hay đồ hộp chứa nhiều nitrit – chất được chứng minh tăng nguy cơ ung thư ruột đến 21% và gây ảnh hưởng đến dạ dày, thực quản, phổi.
Chải răng đúng cách
Viêm lợi do vệ sinh răng miệng kém có thể làm tăng 63% nguy cơ ung thư tuyến tụy. Vì vậy, đừng coi thường việc chải răng đủ 2 lần/ngày và khám răng định kỳ.
Uống trà xanh mỗi ngày
Trà xanh giàu chất chống oxy hóa catechin, giúp giảm nguy cơ ung thư da, gan, thận và đường tiêu hóa. Nam giới uống 5 ly/ngày có thể giảm một nửa nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Ngoài trà xanh bạn có thể thưởng thức thêm trà trầm hương tác dụng không kém.
Dùng aspirin theo chỉ dẫn bác sĩ
Aspirin có thể giảm 20% nguy cơ ung thư vú và còn có tác dụng phòng ngừa ung thư da, đại tràng và tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, không nên tự ý dùng mà cần có hướng dẫn từ bác sĩ.
Ăn nhiều rau xanh và trái cây
5 suất rau quả mỗi ngày giúp tăng cường hệ miễn dịch và chống oxy hóa mạnh mẽ, giảm nguy cơ nhiều loại ung thư. Hãy ưu tiên rau họ cải (bông cải, bắp cải), cà rốt, berry, mâm xôi,…
Hạn chế tiếp xúc với khói xe
Khí thải từ giao thông có chứa các hợp chất phá hủy DNA, làm tăng nguy cơ ung thư. Hãy chọn đi lại vào lúc không khí trong lành, đóng kín cửa xe, và đi bộ trên những con đường ít xe cộ.
Việc phòng tránh ung thư không đòi hỏi những điều quá phức tạp hay tốn kém, mà bắt đầu từ chính những thói quen đơn giản trong cuộc sống hằng ngày. Duy trì lối sống lành mạnh, ăn uống khoa học, vận động thường xuyên và tránh xa các yếu tố nguy cơ sẽ giúp bạn và gia đình sống khỏe mạnh hơn mỗi ngày. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe ngay từ hôm nay để đẩy lùi ung thư từ sớm!
Câu hỏi thường gặp
Hiện nay, nhờ vào sự tiến bộ vượt bậc của y học hiện đại, đặc biệt là các liệu pháp nhắm trúng đích và miễn dịch cá thể hóa, nhiều bệnh nhân ung thư phổi – đặc biệt ở giai đoạn sớm hoặc có đột biến gene đặc hiệu – đã đạt được sự lui bệnh lâu dài hoặc khỏi bệnh hoàn toàn. Tuy không phải ai cũng khỏi hẳn, nhưng các phương pháp mới như Tarlatamab hay liệu pháp miễn dịch trước mổ đang mở ra hy vọng thực sự về việc “biến ung thư thành bệnh mãn tính có thể kiểm soát được”.
Liệu pháp miễn dịch thường được đánh giá là ít độc tính hơn hóa trị, nhưng vẫn có thể gây ra các phản ứng phụ như viêm da, viêm ruột, mệt mỏi hoặc viêm tuyến giáp. Tuy nhiên, các tác dụng phụ này thường có thể kiểm soát được nếu được phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Việc theo dõi sát sao trong quá trình điều trị và trao đổi thường xuyên với bác sĩ sẽ giúp bạn an tâm hơn khi áp dụng các liệu pháp hiện đại này.
